استرس گرمایی گاو چیست؟
استرس گرمایی یا تنش گرمایی در گاوها یکی از مشکلات مهمی است که در فصول گرم سال، به‌ویژه تابستان، سلامت و عملکرد دام را به شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. برای گاوهای پرتولید، دمای محیط بالاتر از ۱۸ درجه سانتی‌گراد و برای گاوهای خشک و تلیسه‌ها (به‌دلیل متابولیسم پایین‌تر) دمای بالای ۲۲ درجه سانتی‌گراد به‌عنوان آستانه استرس گرمایی شناخته می‌شود.
علائم و عوارض استرس گرمایی در دام
استرس حرارتی در دام می‌تواند باعث بروز اختلالات متعدد شود که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
کاهش اشتها و تولید شیر
کاهش باروری و تأخیر در آبستنی
عفونت‌های رحمی در گاوهای شیرده
به‌هم خوردن تعادل الکترولیت‌ها و مایعات بدن
افزایش موارد مرگ و میر در گاوداری
بروز اسیدوز و لنگش در نتیجه افزایش دمای بدن
اگر دمای بدن گاو از ۳۹/۱ درجه سانتی‌گراد فراتر رود، دام بیشتر می‌ایستد و به‌دلیل فشار روی پاها، دچار لنگش می‌شود.
نشانه‌های ظاهری استرس گرمایی در گاوها
افزایش مصرف آب
کاهش مصرف خوراک
افزایش ضربان قلب و تنفس
ترشح بزاق زیاد از دهان
تمایل نداشتن دام به حرکت
راهکارهای موثر برای کاهش استرس گرمایی در گاوداری
۱. مدیریت آب و سایه
در هر بهاربند، حداقل دو آبشخور بزرگ و در دسترس قرار گیرد.
همه آبشخورها در سایه قرار داشته باشند.
استفاده از سایه‌بان‌ها در نقاط مختلف سالن و به‌ویژه در محل استراحت و آبخوری دام ضروری است.
آب تمیز و خنک باید به‌طور مداوم تأمین شود، به‌ویژه پس از شیردوشی.
۲. تهویه و سرمایش دامداری
باز بودن پنجره‌ها، نصب کولر، فن و مه‌پاش در سالن‌ها برای کاهش دمای محیط
نصب آب‌پاش‌های صنعتی و پنکه‌های سقفی برای تهویه بهتر
در سالن انتظار، تراکم دام کم و وسایل خنک‌کننده به‌اندازه کافی باشد.
آخورها باید در سایه و دارای تهویه باشند.
تهویه ناکافی، ازدحام و نبود سایه‌بان مناسب از مهم‌ترین عوامل افزایش استرس گرمایی هستند.
۳. اصلاح ساختار سالن دامداری
طراحی سالن‌ها به شکلی که جریان هوای طبیعی برقرار باشد.
بازسازی دیوارهای اطراف برای تهویه بهتر
افزایش وسعت سالن‌های انتظار برای جلوگیری از تجمع و گرمای بیش‌ازحد دام‌ها
۴. زمان‌بندی تغذیه
برنامه‌ریزی برای تغذیه دام در ساعات خنک‌تر روز (صبح زود و عصر)
عدم استفاده از خوراک‌هایی با تخمیر سریع در فصول گرم مانند دانه‌های غلات
استفاده از مکمل‌هایی مانند ویتامین C، نیاسین (ویتامین B3) و جوش شیرین برای مقابله با آثار منفی تنش گرمایی
۵. کنترل حشرات
استفاده از تله‌های نوری، سم‌پاشی و تمیز نگه داشتن محیط برای کاهش استرس ناشی از حضور حشرات
۶. کاهش فعالیت‌های استرس‌زا
اجتناب از اعمالی که دام را به تحرک زیاد وادار کند
گروه‌بندی دام‌ها برای کاهش زمان انتظار در شیردوشی
نتیجه‌گیری
استرس گرمایی در گاوها می‌تواند تأثیرات جدی و زیان‌آوری بر سلامت دام و عملکرد اقتصادی دامداری داشته باشد. با رعایت اصول صحیح مدیریت، تهویه مناسب، تأمین آب و تغذیه درست، می‌توان تا حد زیادی این چالش را مهار کرد. اجرای این اقدامات نه‌تنها به رفاه دام کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش تولید شیر و گوشت و کاهش تلفات دام خواهد شد.
طبق مطالعات سازمان دامپزشکی کشور، هزینه‌های نصب تجهیزات خنک‌کننده در دامداری‌ها در کمتر از یک سال جبران می‌شود و سودآوری آن دو برابر خواهد بود.
منبع: پرتال آموزش و ترویج سازمان دامپزشکی کشور
